در پی درخواست تركیه برای عضویت در بریكس
چالش های جدیدی در بازتعریف قدرت جهانی در راه است؟
آوا مسکن: اجلاس بریکس که اینروزها در کازان روسیه برگزار می شود، درخواست ترکیه برای وضعیت عضویت کامل آن در این سازمان اقتصادی را نیز در دستور کار خود دارد؛ ترکیه تا حالا به عنوان ناظر در بریکس حاضر بوده اما حال باید دید که درخواستش در نشست فعلی رهبران بریکس تصویب خواهد شد؟
به گزارش آوا مسکن به نقل از ایسنا، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه این درخواست را در سال ۲۰۱۸ مطرح نمود، اما نتایج مذاکرات در این مورد نامشخص بود و در سال ۲۰۲۳ باردیگر عضویت ترکیه اعلام و درخواست آن در بهار ۲۰۲۴ ارائه شد، برای اینکه ترکیه بریکس را فرصتی برای تنوع بخشیدن اتحادهای اقتصادی خود می داند و موقعیت ترکیه بعنوان یک قدرت منطقه ای در خاور نزدیک و خاورمیانه تقویت می کند.
اگر درخواست ترکیه در نشست فعلی رهبران بریکس تصویب شود، با چالش های جدیدی در بازتعریف قدرت جهانی، بخصوص در خاورمیانه که بیشتر از یک سال است به علت درگیری آشکار بین رژیم صهیونیستی از طرفی و حماس، حزب الله، شورشیان حوثی و ایران از سوی دیگر مواجه خواهیم شد.
بریکس چیست؟
ما در مورد یک سازمان بین دولتی صحبت می نماییم که در ابتدا از برزیل، روسیه، هند و چین در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه تشکیل شده بود و تحت الشعاع گزارش سال ۲۰۰۱ اقتصاددان جیم اونیل بود و این کشورها را بعنوان اقتصادهای نوظهور با پتانسیل رشد بالا معرفی نمود که قادر به مقابله با نفوذ اقتصادی گروه هفت هستند. آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۰ برای پیوستن به آن دعوت شد و بریک را به بریکس تبدیل کرد.
بر مبنای اسناد رسمی، هدف اولیه بریکس ایجاد تعادل اقتصادی عادلانه تر جهانی از راه ایجاد بستری جایگزین برای کشورهای نوظهور برای هماهنگی سیاست های اقتصادی و مالی است. در طول سال ها، این سازمان بر موضوعات گسترده ای مانند اصلاح نهادهای جهانی، توسعه زیرساخت ها و مبارزه با فقر از راه ابتکارات مالی مانند بانک توسعه جدید (NDB) و صندوق ذخیره مشروط (CRA) و پشتیبانی از اعضا در مواقع بحران تمرکز کرده است.
۳۴ میلیارد دلار تأمین مالی از راه بانک توسعه جدید
بریکس در طول دوره ۲۰۱۲-۲۰۲۰ مجموعه تحولات مهمی را پشت سر گذاشت که هم از نظر نهادی و هم بعنوان بستری برای همکاری بین اقتصادهای نوظهور تقویت شد. در سال ۲۰۱۲، این بلوک پروژه کابل بریکس را اعلام کرد؛ کابل فیبر نوری زیردریایی که کشورهای این گروه و بقیه کشورهای جنوب جهانی را به هم متصل می کند. ایده اصلی این پروژه کاهش وابستگی کشورهای جهان سوم به سیستم مخابراتی موجود بود که به قول بریکس توسط غرب کنترل می شود.
در ماه ژوئن ۲۰۱۲، این سازمان پیشنهاد کرد که ۷۵ میلیارد دلار در سرمایه گذاری های صندوق بین المللی پول سرمایه گذاری کند، مشروط بر این که بریکس قدرت بیشتری در فرایند تصمیم گیری صندوق داشته باشد. از آنجاییکه این طرح شکست خورد، در سال ۲۰۱۴ کشورهای عضو تصمیم گرفتند موسسه مالی خود، بانک توسعه جدید (NDB) را ایجاد کنند که به صورت رسمی در سال ۲۰۱۵ افتتاح شد و مستقر در شانگهای چین است.
بانک توسعه جدید بعنوان جایگزینی برای موسسات مالی غربی مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول (IMF) به وجود آمد. سرمایه اولیه این بانک ۱۰۰ میلیارد دلار بود که همه کشورها سهم یکسانی در آن داشتند و هیچ کشوری بدون تایید سایر اعضا نمی تواند سهمیه خویش را افزایش دهد.
بانک بریکس بر اعطای وام برای تأمین مالی پروژه های زیرساختی، پروژه های توسعه پایدار و گسترش روابط با سایر سازمان ها و بانکهای چندجانبه تمرکز دارد. از زمان شروع به کار، ۹۶ پروژه به ارزش ۳۴ میلیارد دلار را تأمین مالی کرده است. این رقم امکان دارد چشم گیر به نظر برسد، اما در مقایسه با بانک جهانی فقط مبین بخشی از وام های اعطا شده توسط آن است و فقط در سال ۲۰۲۱، بانک جهانی ۹۸ میلیارد دلار وام، کمک های بلاعوض و سرمایه گذاری پرداخت کرد.
بر مبنای داده های رسمی، بانک توسعه جدید، بریکس نقش مهمی در تأمین مالی پروژه های در ارتباط با بهبود اقتصادی پس از تمام گیری کووید-۱۹ ایفا کرده است و میلیاردها دلار وام برای پشتیبانی از کشورهای عضو سازمان برای مقابله با بحران اقتصادی جهانی ارائه می کند.
علاوه بر بریکس، بانک توسعه جدید مکانیسم مالی مهم دیگری را در سال ۲۰۱۴ ایجاد کرد که صندوق ذخیره مشروط (CRA) است. این صندوق ذخیره ۱۰۰ میلیارد دلاری است که جهت کمک به اعضا در مقابله با بحران نقدینگی و تثبیت بازارهای مالی در صورت شوک های اقتصادی خارجی در نظر گرفته شده است. این صندوق بعنوان جایگزینی برای صندوق بین المللی پول طراحی شد که برخلاف موسسات مالی بین المللی سنتی، بدون شرایط سیاست اقتصادی سخت گیرانه حمایت می کند.
یکی دیگر از نقاط کانونی فعالیت بریکس در این دوره، تاکید بر همکاری کشورهای عضو جنوب خط استوا با تشکیل مدلی از همکاری میان کشورهای درحال توسعه با هدف پشتیبانی از رشد اقتصادی و تبادل دانش در بین اقتصادهای نوظهور بود. این ابتکار از راه ایجاد بسترهای آکادمیک و تحقیقاتی، مانند انجمن آکادمیک بریکس و شورای تحقیقات بریکس که همکاری بین کارشناسان و دولت های کشورهای عضو را تسهیل می کرد، تحقق یافت.
گسترش بریکس توسط هند و برزیل به چالش کشیده شد
در سه سال گذشته، بریکس به صورت قابل توجهی تکامل یافته است و بر گسترش آن و موضوع «دلارزدایی»، یعنی کاهش وابستگی به دلار آمریکا در معاملات تجاری بین المللی تاکید کرده است. در اجلاس سال ۲۰۲۳ که به میزبانی آفریقای جنوبی برگزار شد، تصمیم به دعوت از ۶ عضو جدید عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین اتخاذ شد، با این وجود، در شرایط تغییر سیاسی در آرژانتین، رییس جمهور جدید آن، خاویر مایلی، درخواست کشورش برای پیوستن به بریکس را پس گرفت، به این علت که نمی خواهد آرژانتین با رژیم های کمونیستی متحد شود.
گسترش بریکس بعنوان اقدامی برای تقویت نفوذ سازمان در صحنه جهانی تلقی می شود. چین از این گسترش بعنوان فرصتی برای تبدیل بریکس به وزنه تعادل اقتصادی گروه هفت حمایت کرده است، در حالیکه روسیه ادغام اعضاء جدید را برای کاهش انزوای دیپلماتیک ناشی از تحریم های بین المللی بعد از حمله به اکراین ترویج کرده است، با این وجود، هند و برزیل از تسلط احتمالی چین و از دست دادن نفوذ خود در بلوک اقتصادی بی میل بودند.
رییس جمهور برزیل، ژایر بولسونارو که از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ این کشور را رهبری کرد، نسبت به گسترش بریکس بدبین بود و استدلال کرد چنین اقدامی می تواند نفوذ برزیل را در این سازمان کم کند. برزیل از یک رویکرد مرحله ای حمایت می کرد که اعضاء جدید در ابتدا دارای وضعیت ناظر بودند و تنها بعد از رعایت معیارهای سخت گیرانه به عضویت کامل در می آیند. این بدبینی نسبت به گسترش تا حدی ناشی از ترس از نفوذ فزاینده چین در این بلوک و این حقیقت که خیلی از کشورهای خواستار پیوستن به بریکس، کشورهای مسلمان بودند و می توانست پویایی های سیاسی و اقتصادی جدیدی در قالب بریکس ایجاد نماید.
بااینکه همکاری فعالانه برزیل در اجلاس های بریکس و پروژه های اقتصادی مشترک ادامه داد، اما مواردی در روابط آن با چین و روسیه وجود دارد؛ بولسونارو روابط آشفته ای با چین داشته است و عمدتاً به علت انتقاد عمومی از مدیریت چین در مورد همه گیری کووید-۱۹ بود که بر همکاری بین ۲ کشور تأثیر گذاشته است. برزیل همینطور اهتمام کرده موضع متعادلی را در مورد درگیری در اکراین حفظ کند و از همسویی آشکار با سیاست تحریم های غرب مقابل روسیه اجتناب کند.
در سال ۲۰۲۳، با بازگشت لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا به قدرت، برزیل رویکرد بازتری در بریکس اتخاذ نمود. لولا از ایده همکاری بین کشورهای جنوب جهانی و اعضاء سازمان حمایت کرد و روابط اقتصادی خویش را با چین به روشی واقع بینانه از سر گرفت، با این وجود، برزیل همچنان نسبت به گسترش شتابان بریکس ابراز نگرانی کرد و کوشیده است تا تعادلی بین حفظ نفوذ خود در این بلوک و ترویج اتحادهای استراتژیک خارج از آن بیابد.
دلارزدایی، موضوع بریکس بعد از درگیری روسیه در اوکراین
یکی از موضوع های مورد بحث در بریکس در سالهای اخیر، ابتکار ایجاد ارز مشترک برای جایگزینی دلار در مبادلات تجاری بین اعضاء این بلوک بوده است. این بحث توسط چین و روسیه هدایت می شود که در کوشش برای کاهش وابستگی به دلار بخصوص در شرایط تحریم های اقتصادی اعمال شده مقابل روسیه بعد از سال ۲۰۲۲ هستند. با این وجود، بااینکه موضوع «دلارزدایی» بشدت تبلیغ می شود، تحقق یک ارز مشترک با چالش های زیادی همچون تفاوت های اقتصادی بین اعضاء بریکس و پیچیدگی یک گذار اقتصادی بزرگ مواجه می باشد.
یکی از جنبه های کلیدی، مشارکت چین است که بشدت در استفاده از یوان در معاملات بین المللی حمایت کرده است. پیش از این، در قالب تحریم های غرب، روسیه مبادلات خویش را با یوان افزایش داد و سایر کشورهای بریکس بررسی راهکارهای مشابه برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض نوسانات دلار را شروع کرده اند.
با این وجود، بااینکه مفهوم ارز مشترک به صورت فشرده مورد بحث قرار گرفته اما هنوز اجماع مشخصی حاصل نشده و با عنایت به پیچیدگی فنی و سیاسی چنین پروژه ای، چشم انداز فوری چنین ارزی نامشخص است.
همانطور که مشاهده می شود، بریکس با افزایش گسترش و جاه طلبی های اقتصادی این بلوک در دوره دگرگونی قرار دارد. در حالیکه تنش هایی در بین اعضاء آن وجود دارد - با نگرانی هند در مورد نفوذ چین و نگرانی برزیل در مورد از دست دادن نفوذ خود - این سازمان همچنان برای خیلی از اقتصادهای نوظهور که به دنبال جایگزین هایی برای سیستم مالی غرب هستند جلب توجه می کند.
بورسا گزارش کرد، موضوع دلارزدایی و ارز مشترک همچنان چالش های اصلی هستند البته فرصت هایی برای بریکس در تقویت موقعیت خود در اقتصاد جهانی نیز محسوب می شوند. موفقیت این ابتکارات به توانایی بلوک برای غلبه بر اختلافات داخلی و ایجاد اجماع حول استراتژی مشترک بستگی دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب